De kunst van het vakantievieren: 8 tips om het beste uit je vakantie te halen

Vakantie en herstel zijn onmisbaar voor je mentale en fysieke gezondheid. Toch komen veel mensen moe of zelfs ziek aan op hun vakantiebestemming, en is het vakantiegevoel vaak binnen enkele dagen na terugkomst alweer verdwenen. Hoe komt dat, en wat kun je doen om dit te voorkomen? In deze blog beantwoorden we vragen over pre-vakantiestress, vrijetijdsziekte en het fade-out effect. Je krijgt 8 wetenschappelijk onderbouwde tips voor beter vakantie en herstel.

Waarom is vakantie belangrijk voor herstel?

Vakantie en herstel zijn essentieel om te herstellen van werkstress. Tijdens reguliere werkweken krijgen we vaak niet genoeg hersteltijd, wat kan leiden tot chronische vermoeidheid of burn-out. Een vakantie biedt de kans om langdurig los te komen van werkverplichtingen. Volgens psycholoog Jessica de Bloom, expert op het gebied van vakantieonderzoek, zijn vakanties een “lange ononderbroken periode van herstel”. Zelfs als je een druk programma plant, geven je hersenen en stresssystemen alsnog ruimte om op te laden.

De Bloom stelt dat positieve vakantie-ervaringen een buffer vormen tegen toekomstige stress, zoals een reorganisatie of privéproblemen. Bovendien helpt afstand van werk om het dagelijkse gedoe te relativeren en vergroot het je psychologische veerkracht.

Pre-vakantiestress en vrijetijdsziekte: hoe voorkom je een valse start?

Hoewel we vaak reikhalzend uitkijken naar vakantie, kunnen de weken vooraf verrassend stressvol zijn. Uit onderzoek van Jessica de Bloom (2013), universitair hoofddocent human resource management aan de Rijksuniversiteit Groningen, blijkt dat pre-vakantiestress vooral veroorzaakt wordt door toegenomen werkdruk. Daarnaast ervaren vrouwen vaker pre-vakantiestress dan mannen, doordat zij ook meer druk ervaren vanuit het gezin, zoals inpakken, schoonmaken en boodschappen doen.

Deze pre-vakantiestress zorgt ervoor dat veel mensen oververmoeid op vakantie vertrekken. Dit vergroot de kans op het optreden van zogenaamde ‘vrijetijdsziekte’: lichamelijke klachten zoals vermoeidheid, misselijkheid en griepachtige symptomen in de eerste vakantiedagen. Uit onderzoek van de Universiteit van Tilburg blijkt dat ongeveer 3% van de Nederlanders hier last van heeft. Het lichaam dat voortdurend op volle toeren draaide, raakt uit balans zodra de druk plots wegvalt.

4 tips om pre-vakantiestress en vrijetijdsziekte te vermijden

1. Ruim op: Zorg dat je alles opruimt wat je aan werk herinnert. Een duidelijke out-of-office-melding kan helpen om echt afstand te nemen. Lees de column van Frederik Anseel over de vijf geboden van de out-of-office.

2. Plan speling in: Ga niet direct na je laatste werkdag op vakantie, maar plan minstens één dag vrij. Ook na terugkomst helpt het om niet meteen vol aan de bak te gaan. Dit zorgt voor een geleidelijke overgang en vermindert stress.

3. Sport na je laatste werkdag: Beweging helpt om je lichaam in balans te brengen, vooral als je voorafgaand aan de vakantie erg druk was.

4. Start je vakantie actief: Begin je vakantie met ontspannende activiteiten zoals yoga, een surfles of een wandeling. Dit helpt je stress los te laten en beter te ontspannen.

Wat is de ideale vakantieduur voor herstel?

In 2015 circuleerden berichten dat acht dagen de ideale vakantielengte zou zijn. Deze stelling is gebaseerd op een onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen uit 2012. Jessica de Bloom, toen onderzoeker en nu verbonden aan de Rijksuniversiteit Groningen, nuanceert dit:

Zij onderzocht het welzijn van ruim vijftig vakantiegangers die gemiddeld drie weken vakantie hadden. Na vier dagen voelden mensen zich al beter dan voor de vakantie, en na acht dagen was het welzijn het hoogst, waarna het min of meer stabiel bleef. Omdat het onderzoek om de vier dagen mat, is het onduidelijk hoe mensen zich op bijvoorbeeld dag zes voelden. Het is dus te kort door de bocht om te zeggen dat acht dagen dé ideale lengte is.

Waarschijnlijk geldt dat het welzijn snel stijgt in het begin van de vakantie en iets afneemt aan het einde, ongeacht of de vakantie korter of langer is. Daarom is het aan te raden om regelmatig korte én langere vakanties te plannen.

Actieve of relaxvakantie: wat werkt beter voor vakantie en herstel?

Vakantie en herstel zijn niet per se gebaat bij nietsdoen. Volgens De Bloom is autonomie de sleutel. Je komt het best tot rust als je je vakantie zelf kunt invullen. Wie piekert op het strand, kan juist beter kiezen voor een actieve vakantie. Andersom geldt: wie ontspant van lezen aan zee, moet zich niet verplicht voelen om te hiken. Kies dus vooral wat bij jouw herstelstijl past.

Volgens het CBS kiest 25% van de binnenlandse vakantiegangers voor een actieve vakantie. Over de grens ligt dit percentage lager (15%). Beide kunnen bijdragen aan herstel, mits jij er zelf voor kiest.

Het fade-out effect: waarom het vakantiegevoel snel verdwijnt

Herstel tijdens vakantie is tijdelijk. Uit onderzoek blijkt dat het vakantiegevoel na terugkomst snel afneemt. Dit fenomeen heet het fade-out effect. Binnen enkele dagen tot weken zijn mensen qua energie en motivatie terug op het oude niveau. Hoe kun je dit voorkomen?

4 tips om je vakantiegevoel langer vast te houden

1. Beperk inhaalwerk: Laat je out-of-office een paar dagen langer aanstaan. Werk rustig je inbox bij en laat je niet direct meeslepen in de waan van de dag.

2. Gebruik vakantiegeuren: Geur koppelt zich sterk aan gevoel. Gebruik dezelfde shampoo of zonnebrand als op vakantie om dat gevoel terug te halen.

3. Sluit positief af: Plan iets leuks voor je laatste vakantiedag. Dit bepaalt mede hoe je terugkijkt op je vakantie.

4. Begin op woensdag: Start je eerste werkweek na vakantie op woensdag voor een zachte landing.

Tot slot

Omdat het effect van vakantie relatief kort is, is het verstandig om regelmatig korte vakanties in te plannen. Tegelijkertijd ervaren we pas na meerdere dagen vakantie een piek in welzijn. Daarom is het goed om ook langere periodes vrij te nemen.

Nog beter is het om de positieve elementen van vakantie — meer slaap, meer lichaamsbeweging en minder verplichte taken — te integreren in je dagelijkse leven. Die drie factoren dragen het meest bij aan een boost van je mentale en lichamelijke gezondheid.

Fijne vakantie!