De kunst van het vakantievieren:
8 tips om het beste uit je vakantie te halen

Wat is pre-vakantiestress? Waarom zijn veel mensen de eerste dagen van hun vakantie ziek? Wat is gezonder: een actieve vakantie of een relaxvakantie? En wat is eigenlijk de ideale vakantieduur om goed tot rust te komen?

Vakantie is van groot belang voor het herstellen van dagelijkse werkstress. Toch is er een aantal struikelblokken dat het optimaal genieten van je vakantie (en erna) in de weg kan staan, zoals pre-vakantiestress, vrijetijdsziekte en het fade-out effect. In deze blog geven wij antwoord op bovenstaande vragen én tips om deze struikelblokken te vermijden, zodat je stressvrij op vakantie gaat en je je vakantiegevoel langer vasthoudt.

Vakantie en herstel

Vakantie is van groot belang voor het herstellen van dagelijkse werkstress. Uit onderzoek weten we dat mensen vaak onvoldoende herstellen tijdens de perioden dat ze aan het werk zijn. Dat kan leiden tot chronische vermoeidheid en andere gezondheidsklachten. Vakantie helpt mensen om weer op te laden en los te komen van de eisen die de werkomgeving aan ze stelt. Een goede vakantie werkt preventief, het is een investering in toekomstige energie.

Psychologe Jessica de Bloom promoveerde in 2012 op een onderzoek naar het effect van vakantie op onze gezondheid. Ze zegt: ‘Tijdens vrije uren in de werkweek herstellen we ook wel, maar niet volledig – bijvoorbeeld door gepieker. Terwijl vakantie een lange ononderbroken periode van herstel is. Zelfs als je het presteert om van je vakantie één grote to-do-lijst te maken en de hele Lonely Planet in zo kort mogelijke tijd wilt afvinken. De stresssystemen en hersengebieden die je tijdens je werk hebt overbelast, kunnen dan tóch uitrusten.

De positieve ervaringen van vakantie vormen volgens De Bloom een buffer tegen toekomstige stressfactoren zoals een reorganisatie of sores in privésfeer. Bovendien kan een vakantie helpen om afstand te nemen van werk en dat helpt om de dagelijkse beslommeringen van werk te relativeren. Zo neemt de psychologische veerkracht tijdens het werk toe, stelt De Bloom.

Pre-vakantiestress, vrijetijdsziekte en andere kwalen

Maandenlang kijken we uit naar die heerlijke, vrije weken. Maar eenmaal zover zijn we zó druk met het geregel dat we stijf van de stress de deur achter ons dichtdoen. Het lijkt niet alleen alsof de weken voor de vakantie nog stressvoller zijn dan normaal. Dat zijn ze ook echt. Dit bleek in 2013 al uit onderzoek van Jessica de Bloom, universitair hoofddocent human resource management aan de Rijksuniversiteit Groningen. Samen met collega’s onderzocht De Bloom prevakantie-stress bij Nederlanders die op wintersport gingen. Tussen twee weken en één week voor de vakantie daalde hun algehele gezondheid en welzijn sterk, vooral door de werkdruk. Verder lijken vrouwen meer pre-vakantiestress dan mannen te hebben. Mannen hebben voor de vakantie vooral last van de toegenomen werkdruk, vrouwen kampen daarnaast met de thuisdruk en zijn dus op twee fronten gestrest. Het inpakken, schoonmaken en boodschappen doen komt veelal op de vrouw neer. Maar, weet De Bloom: “Vrouwen maken zich ook geregeld druk om dingen die niet dringend nodig zijn. Ze zijn wellicht vatbaarder voor gepieker of angst om iets te vergeten”.

Pre-vakantiestress zorgt ervoor dat veel vakantiegangers oververmoeid op pad gaan, met als gevolg dat de overgang van een drukke veeleisende baan naar stilstaan en rust op vakantie vaak te groot is. Hierdoor kan het immuunsysteem uit balans raken en pijnen, overmatige vermoeidheid, misselijkheid, koorts en griepachtige verschijnselen aan het begin van de vakantie opspelen. Ongeveer 3% van de Nederlanders heeft last van deze zogenaamde ‘vrijetijdsziekte’, blijkt uit onderzoek van de universiteit van Tilburg. Ze noemen vrijetijdsziekte ook wel het omgekeerde Kortjakje-syndroom. Oftewel: doordeweeks nooit ziek, maar zodra er tijd is om tot rust te komen, in het weekend of tijdens de vakantie, stort je in. De motor van drukke mensen blijft voortdurend draaien. Wanneer de druk in één klap wegvalt, wordt het lichaam kwetsbaarder en vatbaarder voor ziekte. De productie van stresshormonen daalt te snel of de adrenalineproductie blijft juist te hoog tijdens rust, waardoor het lichaam veel loze energie produceert.

Met behulp van de onderstaande tips zorg je voor een betere, geleidelijke overgang: 

4 tips om pre-vakantiestress en vrijetijdsziekte te voorkomen

Tip 1. Ruim op. Om goed te beginnen aan je vakantie, ruim je alles op wat je herinnert aan je werk. Ook een out-of-office-melding kan helpen om beter uit te rusten. Lees hier de column van Frederik Anseel (Professor management aan de University of New South Wales in Sydney) over De vijf geboden van de out-of-office.

Tip 2. Zorg voor wat speling. Wanneer je de dag na je laatste werkdag direct op vakantie gaat zorgt dat voor stress, ook tijdens je laatste werkdagen. Ga daarom niet direct na de laatste werkdag op reis, plan daar minstens een dag tussen. Ga ook niet meteen aan de slag als je weer thuis bent. Door één of meerdere dagen vrij te zijn voordat je start met werken wen je aan de overgang van je vakantie naar het normale leven. Niet sprinten dus, maar vaart minderen.

Tip 3. Sport na je laatste werkdag. Veel werknemers zijn voorafgaand aan een vakantie bijzonder druk en hun fysiologische systemen draaien op volle toeren. Tijdens de vakantie moet het lichaam dan ineens tot rust komen. Het kan de energie niet kwijt. Sporten na afloop van de laatste werkdag kan helpen om het lichaam in balans te brengen.

Tip 4. Start je vakantie actief. In lijn met de derde tip helpt het ook om je vakantie actief te starten. Kies in dat geval voor een activiteit die je helpt je ontspannen: een yogaklas, een surfles, of gewoon een lekker rondje wandelen of fietsen. Vooral aan het begin van de vakantie kan dit goed helpen je stress kwijt te raken.

Ideale vakantieduur

In de zomer van 2015 verschenen er veel berichten waarin ook werd geschreven dat acht dagen de ideale vakantielengte is, wat uiteindelijk de bron was van deze berichten is niet te achterhalen, maar allen verwijzen ze wel naar hetzelfde onderzoek dat in 2012 is gepubliceerd door de Radboud Universiteit Nijmegen.

Auteur van het onderzoek, Jessica de Bloom, momenteel werkzaam bij de Rijksuniversiteit Groningen, vertelt aan NU.nl dat op basis van haar onderzoek de conclusie “acht dagen is de ideale vakantielengte” te kort door de bocht is.

Hoe zat het onderzoek dan in elkaar en wat kan je dan wél zeggen op basis van het Nijmeegse onderzoek? De Bloom legt uit dat ze het welzijns- en gezondheidsgevoel van ruim vijftig vakantiegangers voor, tijdens en na hun vakantie heeft onderzocht. Ze vroeg de vakantiegangers bijvoorbeeld naar hoe moe ze zich voelden en hoe tevreden ze op dat moment waren. De deelnemers gingen gemiddeld drie weken, en minimaal twee weken op vakantie. Om de vier dagen is aan de vakantiegangers gevraagd hoe ze zich voelden. De Bloom vertelt dat bij de eerste bevraging, na vier dagen vakantie, mensen zich al aanzienlijk beter voelden dan voor de vakantie. “Bij de tweede meting, na acht dagen, voelden mensen zich het best van de vakantie, dit gelukkige gevoel bleef ongeveer gelijk in het midden van de vakantie en zakte tegen het einde een klein beetje af.”

Niet precies acht dagen

Hier komt dus waarschijnlijk het idee vandaan dat acht dagen de ideale vakantielengte is, maar omdat in de studie alleen om de vier dagen is gemeten weten we bijvoorbeeld niet hoe mensen zich voelden op bijvoorbeeld de zesde of de zevende dag. Volgens de Bloom is dit een van de redenen dat het niet valt te zeggen dat acht dagen exact de ideale vakantielengte is.

Daarnaast is helemaal niet onderzocht hoe gelukkig mensen zijn tijdens een vakantie van acht dagen. Er is alleen gekeken naar mensen die minstens twee weken vakantie hadden. En waarschijnlijk voel je je anders als je na de achtste dag nog bijna een week vakantie hebt, dan wanneer je op de achtste dag je koffer alweer moet pakken.

De Bloom vertelt dat het mogelijk is dat het patroon van een snelle stijging van het welzijnsgevoel aan het begin van de vakantie en een kleine afname aan het einde van de vakantie altijd voorkomt. “De kleine piek op de achtste dag zal waarschijnlijk bij een kortere of langere vakantie weer ergens anders liggen, vermoedelijk weer in het midden van de vakantie.”

WAT IS GEZONDER: EEN ACTIEVE VAKANTIE OF EEN RELAXVAKANTIE?

Waar de een op vakantie het liefst bergen beklimt en surft, ligt de ander liever 2 weken lang op een strandbedje met een goed boek. Maar wat is nou eigenlijk het gezondst voor je?

Dit lijkt in principe niet zoveel uit te maken; bij een vakantie gaat het er eigenlijk niet om wat je doet, het is veel belangrijker dat je doet waar je zin in hebt. Uit De Blooms onderzoek blijkt dat mensen goed uitrusten en een vakantie geslaagd noemen als ze hun vrije tijd zelf mogen invullen. Volgens de psycholoog kan het in dat kader geen kwaad als je op vakantie zo nu en dan een zakelijk telefoontje pleegt, zolang dat maar je eigen keus is. Overvallen worden door een telefoontje van de zaak, nét op het moment dat je met je hele familie voet op dat fijne onbewoonde eiland zet, moet je dan weer wel zien te voorkomen. Want dat helpt je niet met je werk loslaten. Autonomie en ongedwongenheid is volgens De Blooms onderzoek dus de sleutel tot ontspanningssucces. Kies dus vooral voor een vakantie waarin je zoveel mogelijk autonomie hebt om je daginvulling zelf te bepalen. Heb je geen zin om achter je partner aan te struinen over een Frans marktje? Of is een avontuurlijke backpackreis eigenlijk helemaal niets voor jou? Doe dat dan níet.

Volgens CBS kiest ongeveer een kwart van de Nederlanders die vakantie viert in eigen land, voor een actieve vakantie. Mensen die over de grens gaan, doet dit vaak om te luieren: maar 15% van de reizen over de grens wordt bestempeld als actief. Toch kan een actieve vakantie heel ontspannend zijn, en een ontspannende vakantie juist niet ontspannend. Als je heel de dag aan het strand ligt, heb je namelijk ook veel tijd om te piekeren. Wanneer je bezig bent met activiteiten, heb je juist afleiding. Wanneer je een echte piekeraar bent, kan een actieve vakantie dus beter voor je zijn dan een relaxvakantie.

FADE-OUT EFFECT

Uit het onderzoek van De Bloom bleek dat bij mensen die voor, tijdens en na de vakantie werden onderzocht dat hun gezondheid en hun welbevinden tijdens de vakantie snel toenam, piekte op de achtste dag, maar dat het na de werkhervatting ook snel weer afnam. Dit laatste wordt ook wel het ‘fade out effect’ genoemd. Na die periode zijn de meeste vakantiegangers weer terug op het punt waar zij waren vóór hun vakantie, qua geluk, energie en motivatie. We zitten snel weer in de sleur. Dit komt omdat we weer precies hetzelfde doen als voor de vakantie.

4 tips om het vakantiegevoel langer vast te houden

Tip 1. Beperk vakantie-inhaal-werk. Uit Duits onderzoek blijkt dat stapels werk en een volle inbox de grootste killers zijn van het vakantiegevoel. Het kan dan ook een slim idee zijn om je out of office melding met een paar dagen te verlengen. Daarmee geef je jezelf de ruimte om na de vakantie het overzicht terug te krijgen en in een rustig tempo jouw e-mails weg te werken. Ga na terugkomst niet gelijk in op ad hoc verzoeken van collega’s en klanten. Dat vergroot de kans op onrust en stress.

Tip 2. Gebruik een andere shampoo. Een geur wordt snel aan een gevoel gekoppeld. Wie thuis naar beetje vakantiegevoel verlangt, trekt de vakantieshampoo uit de kast.

Tip 3. Zorg voor een heerlijke laatste vakantiedag. Deze dag zal in belangrijke mate bepalen hoe positief je terugdenkt aan de vakantie.

Tip 4. Begin op woensdag weer met werken. Een korte eerste werkweek verlengt het vakantiegevoel.

Tot slot

Gezien de korte duur van de vakantie-effecten lijkt het zinvol om tijdens een jaar regelmatig korte vakanties te plannen. Aan de andere kant lijken vakantiegangers het piekniveau van welzijn pas na meerdere dagen te ervaren. Daarom kan het zinvol zijn om ook geregeld langer op vakantie te gaan.

Nóg beter is om de positieve elementen van vakantie te integreren in je dagelijks leven. Vakantie is vooral goed voor ons omdat we meer slapen, meer lichamelijke en sociale activiteiten ondernemen en minder verplichte taken hebben. Die drie dingen geven onze mentale én lichamelijke gezondheid de grootste boost.

Fijne vakantie!